Tevriye Örnekleri: Dilin İnceliklerini Keşfetmek

Edebiyat dünyasında derinlik ve çok anlamlılık, birçok yazar ve şairin metinlerine katmak istediği önemli unsurlardan biridir. Bu unsurları sağlamak için kullanılan tekniklerden biri de “tevriye” sanatıdır. Tevriye, bir kelimenin birden fazla anlamını kullanarak farklı yorumlar yapmayı sağlayan bir edebi sanattır. Bu yazıda, tevriye sanatının ne olduğuna, nasıl kullanıldığına ve örneklerine değineceğiz.

Anlayarak Hızlı Okuma Eğitimi şimdi Eğitim Kutusunda! İlgili eğitime buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Tevriye Nedir?

Tevriye, bir kelimenin aynı anda hem gerçek hem de mecaz anlamıyla kullanılmasını sağlayan bir sanattır. Kelimenin iki anlamı arasında bir ilişki kurulur ve okuyucu bu anlamlar arasında gidip gelir. Bu, metne derinlik katar ve okuyucunun metni tekrar tekrar okumasını sağlayarak daha fazla anlam çıkarma olanağı sunar.

Tevriye Örnekleri

1. “Zira kimine ağla demişler kimine gül”

Bu örnekte “ağla” ve “gül” kelimeleri üzerinden tevriye yapılmıştır. “Ağla” kelimesi hem ağlamak eylemini hem de bir bitkiyi (ağla) ifade edebilir. “Gül” kelimesi ise hem gülmek eylemini hem de çiçek olan gülü ifade eder. Böylece, bu cümle farklı şekillerde yorumlanabilir.

2. “Evde lazım bir dişi”

Bu ifadede “dişi” kelimesi hem bir kadını hem de bir dişliyi ifade edebilir. Bu tevriye sayesinde cümlenin anlamı genişletilmiştir.

3. “Yel hem de zaman anlamıyla kullanılmıştır”

“Yel” kelimesi burada hem rüzgar anlamında hem de zamanın geçişi anlamında kullanılabilir. Bu da tevriyenin güçlü bir örneğidir.

4. “Asmadan kurtuldu ammâ çok sıkılmıştır şarâb”

Burada “asmadan kurtulmak” ifadesi, hem gerçek anlamıyla asmadan kurtulmayı hem de üzüm asmadan yapılmış şarap anlamını taşır. Bu, kelimenin iki anlamının bir arada kullanıldığı bir tevriye örneğidir.

5. “Ağlasa bülbül aceb değül”

Bu beyitte “ağlamak” kelimesi hem ağlama eylemini hem de ağlamayı çağrıştıran bir sesi ifade eder. Bülbülün ağlaması, hem mecazi hem de gerçek anlamda kullanılabilir.

6. “Âvâzeyi bu âleme Dâvud gibi sal”

Burada “âvâze” kelimesi hem ses hem de ün anlamında kullanılabilir. Davud’un sesi ve ünü, bu tevriye sayesinde bir arada sunulmuştur.

7. “Tâhir efendi kelp demiş”

“Tâhir” kelimesi hem temiz anlamında hem de bir isim olarak kullanılabilir. Kelp (köpek) kelimesiyle birlikte, bu ifadede bir tevriye örneği görülmektedir.

8. “Gül gülse dâim ağlasa”

Burada “gül” kelimesi hem çiçek olan gülü hem de gülme eylemini ifade eder. “Ağlasa” kelimesi de hem ağlamayı hem de ağlayarak bir ses çıkarmayı ifade eder.

9. “Bâkî kalan bu kubbede bir hoş sadâ imiş”

“Bâkî” kelimesi hem kalıcı anlamında hem de şair Bâkî’nin ismi olarak kullanılabilir. “Hoş sadâ” ise hem güzel bir ses hem de iyi bir itibar anlamına gelir.

10. “Dâim ağlasa bülbül aceb”

Burada yine “ağlamak” ve “bülbül” kelimeleri kullanılarak tevriye yapılmıştır. Hem bülbülün gerçek anlamda ağlaması hem de mecazi anlamda ağlaması kastedilmiştir.

Tevriye’nin Edebi Değeri

Tevriye sanatı, edebi metinlere derinlik ve zenginlik katar. Kelimelerin çok anlamlı kullanımı, okuyucunun metni daha dikkatli okumasını ve farklı anlam katmanlarını keşfetmesini sağlar. Bu, okuyucuyu metne daha fazla bağlar ve metnin etkisini artırır.

Söz Sanatında Tevriye ve İltifat

Tevriye sanatının yanı sıra, edebi metinlerde sıkça kullanılan diğer bir söz sanatı da iltifattır. İltifat, bir sözü veya bir kişiyi övmek, yüceltmek anlamına gelir. Tevriye ve iltifat birlikte kullanıldığında, metinlerde anlam derinliği ve estetik zenginlik katmanları oluşturur. Bu bölüme, belirttiğiniz kelimeleri de içerecek şekilde bazı örneklerle devam edelim.

“İltifatı bu sözde zâhirdir”

İltifat, metnin belli bölümlerinde açıkça görülür ve okuyucuya yazarın veya şairin duygularını, düşüncelerini etkili bir şekilde iletir. Tevriye ile bir araya geldiğinde, bu sanat daha da etkileyici hale gelir.

“Sert oldu hava çıkma koyundan kuzucağım”

Bu cümlede, “sert oldu hava” ifadesi hem gerçek anlamıyla havanın sertleşmesini hem de mecazi anlamda bir ortamın veya durumun zorlaşmasını ifade edebilir. “Bu tevriye, anlamın çok katmanlı olmasını sağlar.

“Benzer ki bir delikanlı haramîdir dey”

Burada “delikanlı” kelimesi hem genç bir erkek anlamında hem de mecazi olarak cesur ve gözüpek birini tanımlamak için kullanılabilir.

“Beyaz gerdanında bir de ben gerek”

“Beyaz gerdan” ifadesi hem fiziksel olarak beyaz bir boynu hem de saflık ve temizlik anlamında kullanılabilir. “Ben” kelimesi burada hem vücuttaki ben anlamında hem de birinci tekil şahıs zamiri olarak kendini ifade etme anlamında kullanılmıştır. Bu tevriye ile, bir kişinin sevgisini veya varlığını güzel bir benzetme ile ifade etme sanatı kullanılmıştır.

“Gülse dâim ağlasa bülbül”

Bu beyitte, “gülmek” ve “ağlamak” kelimeleri hem gerçek hem de mecazi anlamda kullanılarak bir tevriye oluşturulmuştur. Bülbülün sürekli gülmesi veya ağlaması, hem gerçek anlamda hem de mecazi olarak bülbülün duygusal ifadelerini temsil eder. Bu, şiire derinlik ve çok anlamlılık katar.

Uzak ve Fazla Anlamı Olan Kelimeler

Edebi sanatlarda, kelimelerin uzak anlamlarını kullanmak, metni daha etkileyici ve düşündürücü kılar. Tevriye sanatı da bu bağlamda kelimelerin fazla anlamlarını kullanarak okuyucuyu derin düşüncelere sevk eder.

benzer ki bir delikanlı haramîdir deyü afv ettiler