Gaslighting Nedir?

Sık duyulan kavramlardan gaslighting, hayatımızın herhangi bir döneminde yüksek bir ihtimalle maruz kaldığımız manipülasyondur. Peki, gaslighting nedir?

Son dönemlerin en sık duyulan kavramlarından biri olan gaslighting, hayatımızın herhangi bir döneminde çok yüksek bir ihtimalle maruz kaldığımız bir manipülasyondur. Peki, gaslighting ne anlama gelir?

Türkçeleştirmek gerekirse bu kavramı “duygu sömürüsüne dayalı manipülasyon” şeklinde açıklayabiliriz. Bu manipülasyon türü düşünüldüğünde yalnızca akla romantik ikili ilişkiler gelmemelidir. Gaslighting, aile bağlarında dahi görülebilmektedir.

İş yerlerinde veya arkadaşlık ilişkilerinde de zaman zaman bu tip bir duygusal manipülasyonların uygulandığı görülebilmektedir. Adını 1940’ta çekilen bir filmden alan bu manipülasyon türünde, kurban aklî dengesini yitirdiğine veya sağlıklı düşünemediğine ikna edilmeye çalışılır. Filmde işlenen bu konunun gerçek hayatta da uygulanan bir manipülasyon türü olması hem ürkütücü hem de son derece yanlıştır.

Burada amaç karşı tarafın kişinin istediği gibi düşündüğüne inanmasını sağlamaktır. Yani bu manipülasyon türünde kişinin aklı ile oynayarak onu aslında onaylamadığı şeyleri dahi kabul eder hâle getirmektir.

Gaslighting psikolojik bir işkence yöntemi olarak da görülebilmektedir. Kurban, bu manipülasyon sonrası kendisini suçlu, değersiz hisseder ve kendisini bu manipülasyonu uygulayan kişiye karşı bağımlı hissederek her şeyini onun dediği şekilde ve ona sorarak yapmaya başlar. Gaslighting mağduru üzerindeki en önemli etkilerden biri onaylanma arzusunun artış göstermesidir.

Manipülatif kişi, kendi fikirlerini dünyadaki tek doğrular gibi benimsettiği için, kurban farklı bir fikirle veya bakış açısıyla karşılaşınca tehdit altında hissederek saldırganlaşabilir. Çünkü, manipülasyonu uygulayan kişi kurbana tamamen onu düşündüğü şeklinde bir algı yaratarak yaklaşır. Bu durumda da kendi iyiliğini düşünen kişinin fikirlerine zıt olan başka fikirler kurban için bir tehdit hâlini alırlar.

Gaslighting’e Maruz Kaldığınızı Nasıl Anlarsınız?

Bu psikolojik manipülasyon, sık sık rastlayabildiğimiz ve daha önceleri de farkında dahi olmadan maruz kaldığımız bir işkencedir. Gas light, akıl sağlığını tehdit eden ve bağımlı hale gelme gibi sonuçlara yol açan, son derece tehlikeli bir durumdur.

Manipülatif kişi, karşısındaki kişinin bilinçli olarak aklı ile oynamaktadır. Sürekli olarak kurbanlara hatalı olduğu fikrini benimseten gaslighting uygulayan kişiler, sahip oldukları düşünce biçimlerinin dünyadaki tek doğrular olduğu yanılgısına da sahipleridir. Bu tip hastalıklı düşüncelerini başkaları üzerinde de deneyerek manipüle ederken bir nevi müritler oluştururlar.

Gaslighting bu denli korkunç bir psikolojik şiddetken gaslighting’e uğradığımızı nasıl anlarız?

Kişinin psikolojik çöküntüler yaşamasına ve kendine olan inancını tamamen kaybetmesine neden olan bu manipülasyon yöntemini anlayabilmek için kendinize sormanız gereken bazı sorular bulunur. Bu sorulardan bazıları şu şekildedir:

• Hiç geçmeyen bir kafa karışıklığınız var mı?
• İçten içe bir şeyler yanlış gidiyor hissine kapılıyor musun?
• Gerçeklikten kopuk hissediyor musunuz? Sosyal yaşantınıza ayırdığınız vakit normalin altında mı?
• Hayatınızda aktif olarak görüştüğünüz kişi sayısı normal bir seviyede mi?
• Olayları hatırlamakta güçlük çekiyor musunuz?
• Kendinize güveninizin düştüğünü düşünüyor musunuz?
• Sözlü veya fiziksel şiddete, tacize maruz kalıyor musunuz?
• Zarar gören kişi olmanıza rağmen zarar verdiğinizi mi düşünüyorsunuz?

Bu sorulara cevabınız çoğunlukla evetse yüksek ihtimalle gaslighta maruz kalmışsınız demektir.

Gaslighting’e Karşı Geliştirilecek Yöntemler

Gaslight, kişilerin farkında dahi olmadan maruz kaldıkları bir psikolojik işkence biçimidir. Pek çok kişi süreç içerisinde kendisine uygulanan baskıyı tam olarak kavrayabilecek güce sahip olmaz. Olayın içerisinden çıktıktan sonra toksikliği ve hatalı noktaları fark edebilen kişinin gaslightı fark edebilmesi mümkün olur. Bazı durumlarda ise kişi bağ içerisinden çıksa bile kendisine gelemeyebilir.

Gaslight, kişinin yaşam ile önüne çekilmiş önemli ve ciddi sonuçları olabilecek bir settir. Bu psikolojik manipülasyon türü, 1938 yılında Patrick Hamilton tarafından sahneye konulmuş bir tiyatro oyunundan ortaya çıkmıştır. Bu oyun daha sonra beyaz perde için de uyarlanmış ve çekilmiştir. Gaslighting uygulayan kişilerin, tıpkı filmdeki taktikleri uyguladıkları ve kurbanlarının kafalarını karıştırdıkları görülmektedir.

Filmde, başrolün kocası her gün evdeki gaz lambasını kısarak karısının aklından şüphe etmesini sağlaması genel manipülasyonun bir simgelenişidir. Gaz lambası, modern dünyada herhangi bir nesneyi, kişiyi veya durumu yansıtabilir. Buradaki simgeden çok uygulanan taktiklere ve kadının maruz kaldığı şiddete dikkat etmek gerekir.

Gaslighta karşı geliştirilecek bazı yöntemler şu şekildedir:

• Objektif bakış açısına sahip birine durumu anlatıp akıl alabilirsiniz.
• Psikolojik desteğe başvurabilirsiniz.
• Karşınızdaki aynı kalacaktır, kendinizi değiştirmeyi denemelisiniz. Kendinizi güçsüz hissettiğiniz her an kendinize bunu atlatabilecek gücünüz olduğunu sesli olarak söylemeniz, bilinçaltınızda olumlu bir etki bırakacaktır.
• Kendi içgüdülerinizi dinleyerek hareket etmeniz de etkili olacaktır.
• Meditasyon, yoga gibi alanlarda gelişim göstermeniz zihninizi kuvvetlendirmenize katkı sağlayacaktır.
• Bilinçaltı temizleme yöntemleri ile de kendinizi çok daha sağlıklı bir seviyeye çekmeyi öğrenebilirsiniz.

Duygusal Manipülasyondan Korunmanın Yolları

Duygusal manipülasyondan korunmanın en önemli ilkesi, kendine inanmaktır. Kendine inancını tazeleyen ve güçlendiren kişilerin duygusal manipülasyonlara karşı daha güçlü ve dik bir duruş sergiledikleri görülmektedir. Psikolojik olarak kendine inanan ve güçlü duran kişilerin bu tip etkilere maruz kaldıklarında daha rahat süreci atlatıp minimum düzeyde etkilendikleri görülmüştür.

Duygusal manipülasyondan korunmak için koçluk alanında alınan eğitimler ve öğretiler de etkili olabilmektedir. Bu noktada vermekte olduğumuz eğitimlere göz atabilirsiniz.

Duygusal manipülasyon, hangi ilişki içerisinde uygulanırsa uygulansın, hoş olmayan bir uygulamadır. Bundan korunabilmek için yapılması gereken en mantıklı şey kişisel gelişime odaklanmaktır. Bir tuhaflık sezdiğiniz veya bir problem olduğunu hissettiğiniz anda yardım istemekten ve bunu birilerine anlatmaktan çekinmemeniz de son derece önemlidir.