Betimleme Nedir, Nasıl Yapılır?

Hayatımızın herhangi bir noktasında betimleyici anlatıma yer veririz. Peki, tam olarak nedir bu betimleme?

Hayatımızın herhangi bir noktasında betimleyici anlatıma yer veririz. Bir olayı, bir durumu veya bir yeri anlatırken resim çizer gibi tasvir ederiz. Peki, tam olarak nedir bu betimleme?

Betimleme; bir şeyi resim çizme sanatına benzer bir şekilde tasvir etme üzerine kurulu anlatım tekniğidir. Karşımızdaki kişinin aklında doğrudan canlandırma, kişilere kendini orada hissettirebilme amaçlarıyla kullanılır.

Betimlemenin bu denli sık kullanılması, yalnızca yazılı anlatımda değildir. Sözlü anlatım sırasında da tasvirlerden faydalanılabilir. Anlatımımızı güçlendirmek ve daha inanılır kılmak amacıyla da betimlemeyi kullanırız. Özellikle yalan söyleyen kişilerin bu nedenle betimlemeden faydalandığı görülür.

Yazılı anlatımda; kurgusal veya doğrudan anı, mektup gibi türlerdeki anlatımlar sırasında da betimleme yapıldığı görülür. Özellikle edebiyatımızın ve sanat dünyasının önemli isimlerinden Sait Faik bu anlatım türünden sıklıkla faydalanır. Onun hikayelerinin hemen hemen hepsi betimleyici anlatımla yazılmıştır.

Betimlemenin anlatım gücünden sık faydalanılsa da bu anlatım türüne ters olay odaklı anlatım olduğu da bilinen bir gerçektir. Bu noktada ayrımı kestirebilmek için anlatım türlerini bilmek gerekir.

Anlatım Türleri Nelerdir?

Özellikle edebi anlamda yazılmış eserlerin tümünde başlıca iki anlatım türünden faydalanıldığı görülür. Dünyaca ünlü Çehov, betimleyici anlatımda bir usta olarak bilinir. Onun aksine Maupassant ise olay hikayeciliğinin temsilciliğini yapmaktadır. Peki, bu iki anlatım türünün farkları nelerdir?

Betimleyici Anlatım

Türk edebiyatında Sait Faik, dünya edebiyatında ise Çehov bu anlatım türünü temsil eder. Betimleyici anlatım; anlatılan konuyu, mekanı, kişileri okuyanın önünde sanki tablo varmış gibi anlatmaya denir. Olabilecek her türlü detay ve tasvir sanatı bu anlatım türündedir.

Kelimelerle resim çizme olarak da tanımlanan bu sanat pek çok eserde anlatım türü olarak kullanılmıştır. Kurgusal olan veya olmayan metinlerde dahi aşırı tasvire yer verildiği görülebilir. Kaldı ki günlük yaşantımız içerisinde de pek çok kez gereksiz detaylara konuşmalarımızda yer veririz. Bu aşırı anlatma, tasvir durumu da betimleyici anlatıma örnek olabilir.

Öyküleyici Anlatım

Guy de Maupassant tarafından popülarize edilmiş olay hikayelerini bu noktada toplayabiliriz. Bir olay çevresinde toplanan hikayeleri ve devamlı alınan aksiyonu, değişimleri konu alabilen anlatım türüdür.

Türk edebiyatında Ömer Seyfettin'in temsil ettiği olay hikayesinde bir olay örgüsü olması gerekir. Serim-düğüm-çözüm sıralaması ile oluşturulan bir hikaye görülür. Hikayeleştirme (öyküleme) anlatımı da özellikle polisiye, aksiyon, macera gibi türlerde sıklıkla kullanılır. Bunun yanı sıra otobiyografilerde dahi bu anlatım türünden faydalanma, yaşananları öyküleyerek anlatma imkanı vardır.

Betimleyici anlatımın aksine öyküleyici anlatımda karakterlere, mekana odaklanılmaz. Burada esas olan yaşanan olay ve olayın çevresinde verilen tepkimeler, sona kavuşma arzusudur.

Anlatım Türü Farkları Nelerdir?

Betimleyici ve öyküleyici anlatım arasında önemli farklar bulunur. Bu farkları şu şekilde listeleyebiliriz:

• Betimleyici anlatımda görülebilecek tüm detaylara yer verilir. Öyküleyici anlatımda ise ana hikayeyi etkileyen detaylar harici detay üzerinde durulmaz.

• Betimleyici anlatımda daha uzun ve ağdalı cümle yapıları görülebilir. Pek çok kez psikolojik tahliller de bu anlatım türü içerisinde kullanılır. Öyküleyici anlatımda ise daha net, olaya odaklı bir yazım dili benimsenir. Olay kafa karıştırmak değil olabildiğince hikayeye dikkat çekmektir.

• Betimleyici anlatım hikaye, roman, mektup, şiir gibi eserlerde daha sık kullanılır. Öyküleyici anlatım ise hikaye, polisiye roman, aksiyon ve bilim kurgu yazıları ve tiyatral eserlerde daha sık görülür.

Bütün bu farklara bakarak anlatım türlerini ayrıştırabilmek mümkün olmaktadır. Bu noktada daha fazal aydınlanmak ve yazarlık hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için tıklayınız. Ayrıca okumaya dair gelişiminizi desteklemek için de bizi tercih edebilirsiniz. (Bknz)